سرطان پستان چگونه آغاز میشود؟
تغییرات یا جهشهای (دی ان ای) می تواند باعث شود سلول های عادی پستان مبدل به سلوهای سرطانی شوند. تغییرات خاص (دی ان ای) که از طریق والدین منتقل میشوند (موروثی) میتوانند به صورت چشمگیری خطر ابتلاء به سرطان پستان را افزایش دهند. عوامل خطر مربوط به شیوه زندگی، مانند رژیم غذایی و میزان ورزش، میتواند احتمال ابتلاء به سرطان پستان را افزایش دهد. اما هنوز مشخص نشده که دقیقاً چگونه این عوامل خطر موجب میگردد سلولهای عادی به سلولهای سرطانی تبدیل شوند. به نظر میرسد هورمونها در بسیاری از موارد سرطان پستان نقش دارند اما این که این اتفاق چگونه رخ میدهد دقیقاً مشخص نیست.
جهشهای دی ان ای اکتسابی در مقابل جهشهای دی ان ای موروثی
سلولهای پستان نرمال به دلیل تغییرات (جهشها) در (دی ان ای) تبدیل به سلولهای سرطانی می شوند. (دی ان ای) ترکیب شیمیایی درون سلولهاست که ژنهای ما را میسازد. ژنها دستورالعمل هایی برای عملکرد سلولها دارند. بعضی از جهشهای (دی ان ای) موروثی بود، توسط والدین منتقل می شوند. به عبارتی جهشها زمانی که فرد متولد می شود در سلولهایشان وجود دارند. برخی جهشها میتوانند به شکل چشمگیری خطر ابتلاء به برخی سرطانها را افزایش دهند. این سری جهش ها اغلب موجب سرطانهای خانوادگی میشوند که در برخی خانوادهها وجود دارند و اغلب در سنین پایین تر بروز می کنند.
اغلب تغییرات (دی ان ای) که باعث سرطان پستان می شوند اکتسابی هستند. به عبارتی این تغییرات به جای این که به ارث برده شوند یا فرد با آنها متولد شود، در سلولهای پستان در طول زندگی فرد رخ می دهند. یعنی در چنین مواردی تغییرات (دی ان ای) اکتسابی که عامل بروز سرطان پستان شده در گذر زمان رخ داده است.
(دی ان ای) جهش یافته میتواند منجر به جهشهای ژنتیکی شود. بعضی از ژنها فرآیند رشد، تکثیر، و مرگ سلولها را کنترل میکنند وتغییرات در این ژنها می تواند منجر به تغییر در فرآیند طبیعی رشد، تکثیر و مرگ سلول شده و باعث ایجاد سلول سرطانی شوند.
پروتوآنکوژنها
پروتوآنکوژنها، ژنهایی هستند که به سلولها کمک میکنند تا به طورعادی رشد کنند. هنگامی که یک پروتوآنکوژن جهش پیدا میکند (تغییر میکند) یا در صورتی که تعداد زیادی از آن وجود داشته باشد تبدیل به ژن بدی میشود که در زمان نامناسب میتواند برانگیخته یا فعال باقی بماند. وقتی این اتفاق میافتد سلول به شکل کنترل نشده ای رشد کرده و سلولهای بیشتری تولید میکند که رشد غیرعادی دارند. این فرآیند میتواند باعث سرطان شود و این ژن بد، آنکوژن نامیده میشود. برای فهمیدن مطلب به مثال زیر توجه کنید:
سلول را به عنوان یک ماشین در نظر بگیرید. برای این که یک ماشین به درستی کار کند روشهایی لازم است که سرعت آن را کنترل کند. پروتوآنکولوژن معمولاً شبیه پدال گاز عمل کرده، چگونگی و زمان رشد تقسیم سلول را مشخص می کند. آنکوژن مانند پدال گازی عمل میکند که گیر کرده است و باعث میشود سلول به شکل کنترل نشده ای تقسیم شود.
ژنهای سرکوبگر تومور
ژنهای سرکوبگر تومور ژنهایی طبیعی هستند که تقسیم سلولی را کند نموده (رشد سلولی)، اشتباهات (دی ان ای) را ترمیم کرده، و زمان مرگ سلول را مشخص میکنند( پروسهای که آپاپتوز یا مرگ سلولی برنامهریزی شده نامیده میشود). هنگامی که ژنهای سرکوبگر تومور درست کار نمی کنند، سلولها میتوانند به شکل غیرعادی رشد کرده، سلولهای بیشتری تولید کنند که رشد غیرعادی داشته، و در زمان تعیین شده نمی میرند. این فرآیند میتواند منجر به سرطان شود. به مثال زیر توجه کنید:
ژن سرکوبگر تومور مانند پدال ترمز ماشین عمل می کنند. همان طور که پدال ترمزمانع سرعت بیش از حد ماشین میشود، این ژنها معمولاً مانع تقسیم سریع سلول میگردد. زمانی که مشکلی، مثلاً جهش (تغییر)، در این ژن ها رخ دهد، ترمز کار نمیکند و تقسیم سلولی میتواند از کنترل خارج شود.
تغییرات موروثی ژن ها
بعضی از جهشهای (تغییرات) (دی ان ای) موروثی میتوانند خطر ابتلاء به برخی سرطانهای خانوادگی را به صورت قابل ملاحظه ای افزایش دهند. برای مثال ژنهای BRCA (BRCA1 و BRCA2) ژنهای سرکوبگر تومور هستند. وقتی یکی از این ژنها تغییر میکند رشد غیرعادی سلول را متوقف نمیکند و احتمال ایجاد سرطان را افزایش می دهد. تغییر در یکی از این ژنها میتواند از یک والد به فرزند منتقل شود.
زنان تا همین جا هم از درک پیشرفت اصول اولیه ژنتیک سرطان پستان سود بسیاری برده اند. آزمایش ژنتیکی میتواند برخی زنانی که جهشهای ارثی در ژنهای سرکوبگر تومور BRCA1 یا BRCA2 (یا در سایر ژنهای کمتر شایع نظیر PALB2، ATM یا CHEK2) دارند را شناسایی کند. این زنان سپس قادر خواهند بود با اتخاذ اقدامات مقتضی خطر ابتلاء به سرطان پستان را در خود کاهش داده، با حساسیت و دقت بیشتری تغییرات پستانها را مورد توجه قرار دهند، و به این ترتیب به تشخیص بیماری در مراحل ابتدائی و درمان پذیرتر کمک کنند.
نکته: از آنجایی که جهش در ژنهای BRCA1 و BRCA2 با سرطان های دیگری هم (به جز پستان) مرتبط است، زنان واجد ژنهای حاوی این جهشها میتوانند برنامه های غربالگری اولیه و اقدامات پیشگیریکننده برای سرطانهای دیگر را نیز مورد توجه قرار دهند.
جهش در ژنهای سرکوبگر تومور مانند ژنهای BRCA در دسته تغییرات ژنتیکی دارای نفوذپذیری بالا طبقه بندی میشوند، زیرا اغلب منجر به سرطان میشوند. با وجود این که اغلب زنانی که دارای جهشهای با نفوذپذیری بالا هستند به سرطان مبتلا می شوند، بیشتر موارد سرطان (از جمله سرطان پستان) به واسطه این نوع جهش ها (تغییرات) ایجاد نمیشوند.
اغلب جهشها یا تغییرات ژنی با نفوذپذیری کم عامل بروز سرطان هستند. با وجودآنکه هر کدام از این جهش ها و تغییرات به تنهایی اثر کمی بر احتمال رخداد سرطان در هر نفر دارد، اما مجموع تأثیر آنها در جمعیت میتواند قابل ملاحظه باشد، چراکه جهشها شایع هستند و هر فرد به طور معمول همزمان بیش از یک جهش را در ژنوم خود حمل می کند. ژنهای تغییر یافته میتوانند بر عواملی نظیر میزان هورمون ها، متابولیسم، یا سایر عوامل مؤثر در ابتلاء به سرطان پستان تأثیر بگذارند. احتمالاً این ژنها عامل اغلب موارد سرطان های پستانی خانوادگی هستند.
تغییرات ژنی اکتسابی
در طول زندگی یک زن، اغلب جهشهای (دی ان ای) مؤثر رخ داده شده در بروز سرطان پستان، موروثی نیستند. جهشهای اکتسابی اینچنینی در آنکوژنها و یا ژنهای سرکوبگر تومور می تواند به دلایل متعددی از جمله امواج یا مواد شیمیایی سرطانزا ایجاد گردد. اما تا به امروز علل بیشتر جهشهای اکتسابی که میتواند منجر به سرطان پستان شود کماکان ناشناخته مانده است.
نکته: عامل ایجاد کننده اغلب موارد سرطانهای پستان، چندین جهش ژنی اکتسابی است.
آزمایشهایی که برای تشخیص تغییرات اکتسابی ژنها صورت می گیرد میتوانند به پزشکان کمک کنند تا با دقت بیشتری روند بیماری را در برخی زنان مبتلاء به سرطان پستان پیشبینی کنند. مثلاً: آزمایشاتی که میتواند زنانی را که سلولهای سرطانی پستان در آنها کپیهای متعددی از آنکوژن HER2 دارند، را شناسایی کند.( این نوع سلولهای سرطانی اغلب رشد سریع تر داشته، بیشتر گسترش پیدا می کنند) داروهایی وجود دارد که این تغییرات سلول های سرطانی را هدف قرار داده، و فرآیند درمان بیمار را بهبود میبخشد.